Projekt „Słownik polsko-słowacki“
realizowany w ramach prac Polsko-Słowackiej Komisji Nauk Humanistycznych
Koordynatorka grupy roboczej:
• doc. Mgr. Marta Vojteková, PhD. (Instytut Studiów Środkowoeuropejskich, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Preszowskiego w Preszowie)
Członkinie i członkowie grupy roboczej:
• prof. PhDr. Marta Pančíková, CSc. (Bratysława)
• Mgr. Anita Račáková, PhD. (Katedra Języków Słowiańskich, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Macieja Bela w Bańskiej Bystrzycy)
• Mgr. Zuzana Obertová, PhD. (Katedra Filologii Słowiańskich, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie)
• Mgr. Slavomír Bachura (tłumacz ustny i pisemny z i na język polski, wpisany na listę tłumaczy przysięgłych Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Słowackiej, Preszów)
• Ing. Vladimír Benko, PhD. (Instytut Językoznawstwa im. Ľudovíta Štúra Słowackiej Akademii Nauk)
• dr hab. Maria Papierz, em. prof. UJ (Kraków)
Rozpoczęcie projektu: 2022
Opis: Celem projektu jest opracowanie polsko-słowackiego słownika przekładowego średniej wielkości, o charakterze ogólnym, który wypełniłby istniejącą lukę w dziedzinie leksykografii polsko-słowackiej. Decyzja o rozpoczęciu projektu wynikała z obecnego stanu polsko-słowackiej leksykografii przekładowej, który już od dłuższego czasu jest niezadowalający. Poza kieszonkowymi wydaniami słowników istnieją tylko dwa słowniki polsko-słowackie o charakterze ogólnym, obydwa niewielkich rozmiarów, stosunkowo dawno wydane (zob. M. Stano, F. Buffa, „Poľsko-slovenský a slovensko-poľský slovník”, Bratislava 1975; D. Abrahamowicz, Z. Jurczak-Trojan, M. Papierz, „Mały słownik polsko-słowacki”, Warszawa 1994). Potrzeba przygotowania słownika polsko-słowackiego jest szczególnie pilna w kontekście studiowania i nauczania języka polskiego/słowackiego jako obcego, praktyki tłumaczeniowej czy badań porównawczych tych języków słowiańskich. Niewątpliwie będzie on wykorzystywany przez nauczycieli, studentów, tłumaczy, badaczy, korektorów, a także zwykłych odbiorców. Punktem wyjścia do wyodrębnienia i opracowania haseł są polskie i słowackie źródła leksykograficzne - słowniki ogólne, jak również słowniki wyrazów obcych i słowniki terminologii fachowej oraz korpusy (Narodowy Korpus Języka Polskiego, Slovenský národný korpus, Araneum Polonicum, Araneum Slovacum). Wybór leksyki dokonywany jest z naciskiem na leksykę współczesną i zgodną ze standardem języka literackiego. W ograniczonym zakresie uwzględniana jest leksyka przestarzała oraz leksyka z innych odmian języka narodowego. Słownik polsko-słowacki będzie zawierał opis jego koncepcji, wykaz skrótów i znaków oraz wykaz nazw geograficznych w formie osobnego dodatku. W pracy nad słownikiem stosowane są następujące procedury: selekcja i wyekscerpowanie jednostek leksykalnych; alfabetyczne uporządkowanie leksemów według polszczyzny jako języka wyjściowego; właściwa praca językoznawcza z poszczególnymi jednostkami leksykalnymi skoncentrowana na ich formie, cechach słowotwórczych i gramatycznych, znaczeniu jednostki leksykalnej, kontekstach jej używania i przyporządkowaniu ekwiwalentów w języku słowackim; porównanie intralingwalne i interlingwalne; komplementarne wykorzystanie analiz semazjologicznych i onomazjologicznych; stosowanie systemu skrótów i znaków.
Z historii prac nad słownikiem: Prace nad słownikiem polsko-słowackim rozpoczęto w latach 70. XX wieku pod kierunkiem prof. PhDr. Marty Pančíkovej, CSc. na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. Ówczesna grupa robocza opracowała hasła na litery: A, B, D, E, F, G, H, I, J, K, L, Ł oraz niektóre hasła na litery: M, N, O, S, Sz, T. Poszczególne hasła były odręcznie zapisywane na fiszkach. Następnie część z nich została przepisana na maszynie do pisania. Aktualna grupa robocza (od 2022 r.) częściowo korzysta z tego starszego materiału, ale ze względu na czas przygotowywania haseł i pierwotne źródło leksykograficzne („Słownik języka polskiego“ pod red. M Szymczaka, 1978 - 1981), jest on w znacznej mierze poprawiany, aktualizowany i uzupełniany. Opracowano nową koncepcję przygotowywania haseł, która jest konsekwentnie stosowana w całym słowniku. W toku prac analizowana jest zasadność włączenia do słownika niektórych z pierwotnie opracowanych haseł, przy tym konieczne jest dokonanie stosownych uzupełnień w zakresie leksyki z języka współczesnego. Opracowane muszą zostać litery: C, Ć, Ó, P, Q, R, Ś, U, V, W, Y, Z, Ź, Ż, a także należy zweryfikować i uzupełnić hasła na litery: M, N, O, S, Sz, T, które zostały tylko częściowo opracowane.
Przykłady opracowania haseł:
akademia f., G, D, L ~mii, G pl. ~mii
{1} akadémia (slávnosť):
uroczysta ~ slávnostná akadémia;
~ okolicznościowa príležitostná akadémia;
urządzić ~mię usporiadať akadémiu;
~ ku czyjejś czci akadémia na počesť niekoho
{2} akadémia (vysoká škola):
~ Sztuk Pięknych Akadémia výtvarných umení;
studiować w ~mii študovať na akadémii
{3} akadémia (vedecká inštitúcia):
Polska Akademia Nauk (PAN) Poľská akadémia vied
akwarelowy adj.
akvarelový:
{1} farby ~we akvarelové farby
{2} umel. technika ~wa akvarelová technika;
obrazek ~ akvarelový obrázok
abstrahować iprf., ~huję, ~hujesz, ~huj, ~ał, ~any
abstrahovať iprf. al. prf.:
{1} kniž. nebrať do úvahy:
~ od problemu abstrahovať od problému
{2} kniž. zovšeobecňovať:
~ istotne cechy abstrahovať dôležité vlastnosti
realizowany w ramach prac Polsko-Słowackiej Komisji Nauk Humanistycznych
Koordynatorka grupy roboczej:
• doc. Mgr. Marta Vojteková, PhD. (Instytut Studiów Środkowoeuropejskich, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Preszowskiego w Preszowie)
Członkinie i członkowie grupy roboczej:
• prof. PhDr. Marta Pančíková, CSc. (Bratysława)
• Mgr. Anita Račáková, PhD. (Katedra Języków Słowiańskich, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Macieja Bela w Bańskiej Bystrzycy)
• Mgr. Zuzana Obertová, PhD. (Katedra Filologii Słowiańskich, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie)
• Mgr. Slavomír Bachura (tłumacz ustny i pisemny z i na język polski, wpisany na listę tłumaczy przysięgłych Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Słowackiej, Preszów)
• Ing. Vladimír Benko, PhD. (Instytut Językoznawstwa im. Ľudovíta Štúra Słowackiej Akademii Nauk)
• dr hab. Maria Papierz, em. prof. UJ (Kraków)
Rozpoczęcie projektu: 2022
Opis: Celem projektu jest opracowanie polsko-słowackiego słownika przekładowego średniej wielkości, o charakterze ogólnym, który wypełniłby istniejącą lukę w dziedzinie leksykografii polsko-słowackiej. Decyzja o rozpoczęciu projektu wynikała z obecnego stanu polsko-słowackiej leksykografii przekładowej, który już od dłuższego czasu jest niezadowalający. Poza kieszonkowymi wydaniami słowników istnieją tylko dwa słowniki polsko-słowackie o charakterze ogólnym, obydwa niewielkich rozmiarów, stosunkowo dawno wydane (zob. M. Stano, F. Buffa, „Poľsko-slovenský a slovensko-poľský slovník”, Bratislava 1975; D. Abrahamowicz, Z. Jurczak-Trojan, M. Papierz, „Mały słownik polsko-słowacki”, Warszawa 1994). Potrzeba przygotowania słownika polsko-słowackiego jest szczególnie pilna w kontekście studiowania i nauczania języka polskiego/słowackiego jako obcego, praktyki tłumaczeniowej czy badań porównawczych tych języków słowiańskich. Niewątpliwie będzie on wykorzystywany przez nauczycieli, studentów, tłumaczy, badaczy, korektorów, a także zwykłych odbiorców. Punktem wyjścia do wyodrębnienia i opracowania haseł są polskie i słowackie źródła leksykograficzne - słowniki ogólne, jak również słowniki wyrazów obcych i słowniki terminologii fachowej oraz korpusy (Narodowy Korpus Języka Polskiego, Slovenský národný korpus, Araneum Polonicum, Araneum Slovacum). Wybór leksyki dokonywany jest z naciskiem na leksykę współczesną i zgodną ze standardem języka literackiego. W ograniczonym zakresie uwzględniana jest leksyka przestarzała oraz leksyka z innych odmian języka narodowego. Słownik polsko-słowacki będzie zawierał opis jego koncepcji, wykaz skrótów i znaków oraz wykaz nazw geograficznych w formie osobnego dodatku. W pracy nad słownikiem stosowane są następujące procedury: selekcja i wyekscerpowanie jednostek leksykalnych; alfabetyczne uporządkowanie leksemów według polszczyzny jako języka wyjściowego; właściwa praca językoznawcza z poszczególnymi jednostkami leksykalnymi skoncentrowana na ich formie, cechach słowotwórczych i gramatycznych, znaczeniu jednostki leksykalnej, kontekstach jej używania i przyporządkowaniu ekwiwalentów w języku słowackim; porównanie intralingwalne i interlingwalne; komplementarne wykorzystanie analiz semazjologicznych i onomazjologicznych; stosowanie systemu skrótów i znaków.
Z historii prac nad słownikiem: Prace nad słownikiem polsko-słowackim rozpoczęto w latach 70. XX wieku pod kierunkiem prof. PhDr. Marty Pančíkovej, CSc. na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. Ówczesna grupa robocza opracowała hasła na litery: A, B, D, E, F, G, H, I, J, K, L, Ł oraz niektóre hasła na litery: M, N, O, S, Sz, T. Poszczególne hasła były odręcznie zapisywane na fiszkach. Następnie część z nich została przepisana na maszynie do pisania. Aktualna grupa robocza (od 2022 r.) częściowo korzysta z tego starszego materiału, ale ze względu na czas przygotowywania haseł i pierwotne źródło leksykograficzne („Słownik języka polskiego“ pod red. M Szymczaka, 1978 - 1981), jest on w znacznej mierze poprawiany, aktualizowany i uzupełniany. Opracowano nową koncepcję przygotowywania haseł, która jest konsekwentnie stosowana w całym słowniku. W toku prac analizowana jest zasadność włączenia do słownika niektórych z pierwotnie opracowanych haseł, przy tym konieczne jest dokonanie stosownych uzupełnień w zakresie leksyki z języka współczesnego. Opracowane muszą zostać litery: C, Ć, Ó, P, Q, R, Ś, U, V, W, Y, Z, Ź, Ż, a także należy zweryfikować i uzupełnić hasła na litery: M, N, O, S, Sz, T, które zostały tylko częściowo opracowane.
Przykłady opracowania haseł:
akademia f., G, D, L ~mii, G pl. ~mii
{1} akadémia (slávnosť):
uroczysta ~ slávnostná akadémia;
~ okolicznościowa príležitostná akadémia;
urządzić ~mię usporiadať akadémiu;
~ ku czyjejś czci akadémia na počesť niekoho
{2} akadémia (vysoká škola):
~ Sztuk Pięknych Akadémia výtvarných umení;
studiować w ~mii študovať na akadémii
{3} akadémia (vedecká inštitúcia):
Polska Akademia Nauk (PAN) Poľská akadémia vied
akwarelowy adj.
akvarelový:
{1} farby ~we akvarelové farby
{2} umel. technika ~wa akvarelová technika;
obrazek ~ akvarelový obrázok
abstrahować iprf., ~huję, ~hujesz, ~huj, ~ał, ~any
abstrahovať iprf. al. prf.:
{1} kniž. nebrať do úvahy:
~ od problemu abstrahovať od problému
{2} kniž. zovšeobecňovať:
~ istotne cechy abstrahovať dôležité vlastnosti
Polski 
Slovenčina